اعجاز قرآن

اعجاز قرآن از مباحث مهم علوم قرآنی، کلام اسلامی و ادبیات عرب است که به دلایل معجزه‌بودن قرآن می‌پردازد که در بین متکلمان به عنوان روشن‌ترین دلیل پیامبری محمد مطرح است. اعجاز در لغت به معنی عاجز ساختن است و گرچه در قرآن مستقیماً به کار نرفته، اما قرآن مخالفان را دعوت به آوردن ده و حتی یک سوره مشابه سوره‌های قرآن می‌کند (تحدی) و تأکید می‌کند که هرگز کسی نخواهد توانست این کار را انجام دهد.
متکلمان دلایل متعددی را برای اعجاز قرآن مطرح کرده‌اند: ابراهیم نظام، متکلم معتزلی، نظریه صَرف را مطرح کرد که بر مبنای آن قرآن دارای بلاغت نیست اما وجه اعجاز قرآن از این جهت است که هرگاه معاندی بخواهد سوره‌ای مشابه آن بیاورد، خداوند او را از اینکار منصرف می‌کند. این نظریه حتی در میان معتزله نیز محبوبیت چندانی نیافت. جاحظ، ادیب عرب، نظریه نظم قرآن را مطرح کرد که بیان می‌دارد خود قرآن کلامی اعجازآمیز و دارای بلاغت خاصی است. نظریه نظم قرآن توسط بسیاری از متکلمان دیگر مورد استقبال قرار گرفت و ادیبان بسیاری سعی کردند با تدوین و گسترش علم بلاغت اعجاز بلاغی قرآن را اثبات کنند. در ادامه این مسیر، ابو سلیمان خطابی نظریه خطابی یا تأثیر قرآن بر قلوب را مطرح کرد و مدعی شد که با شنیدن قرآن چنان لذت و گاهی ترسی بر انسان چیره‌می‌شود که در آثار دیگر مشهود نیست. این نظریه با استقبال زیادی روبرو نشد.
اولین تألیف درباره ی اعجاز قرآن از ابوعبیده معمر بن مثنی (م۲۰۹هـ) بوده، «بیان اعجاز القرآن» -بعنوان قدیمی‌ترین رساله موجود- نوشته ابوسلیمان محمد بُستی (م۳۸۸هـ) می‌باشد. «الموضح عن جهة اعجاز القرآن» از سید مرتضی (م۴۳۶هـ)، «دلائل الاعجاز» از عبدالقاهر جرجانی (م۴۷۱هـ)، «الطراز فی أسرار البلاغة وحقائق الاعجاز» از یحیی بن حمزه علوی زیدی (م ۷۴۹هـ. ق) و در دوره معاصر «المعجزة الخالدة» تألیف هبة اللّه شهرستانی، «اعجاز القرآن»، نوشته مصطفی صادق الرافعی از زمره تالیفات در اینباره می‌باشند.
نظریه آگاهی دادن از غیب از وجوه دیگر اعجاز شمرده شده که همواره مورد توافق دانشوران مسلمان بوده‌است. وجوه اعجاز دیگری مانند اعجاز علمی و اعجاز عددی نیز مورد بحث قرار گرفته‌اند.

دلیل اعجاز قرآن (تحدی)
تحدی بمعنی مبارزه طلبی است که خود قرآن با مضامین چندین آیات مردم را به آوردن مثل قرآن به میدان طلبیده و بدینوسیله با عجز آن اعجاز قرآن را بیان کرده است.