کارورزی چیست؟

امروزه و به خاطر آنکه واژه کارورزی کاربردهای فراوانی دارد، گاهی اوقات به سختی می‌توان منظور گوینده را از واژه <کارورزی> استنباط کرد. در حقیقت می‌توان هر تجربه آموزشی را که با شغل ترکیب شود، کارورزی نامید و همین ترکیب است که کارورزی را به ابزاری منحصر به فرد برای «کنکاش شغلی» Career Exploration تبدیل می‌کند.
اصل کلمه کارورزی به واژه <کارورز> برمی‌گردد و به فردی گفته می‌شود که در حین تحصیل در آموزش عالی و یا بلافاصله بعد از پایان دوران تحصیل و تنها با هدف کسب تجربه و مهارت کاری و عملی در مؤسسه‌ای مشغول بکار می‌شود (در ایران این واژه تا حدودی منحصر به دانشجویان رشته پزشکی شده که به آنها «آنترن» گفته می‌شود.)
کارورزی می‌تواند برای افراد حالت اجباری یا اختیاری داشته باشد. یعنی کارورز گاهی اوقات باید برای گذراندن دو یا سه واحد درسی در دانشگاه به دوره کارورزی روی بیاورد و یا اینکه خودش به طور داوطلبانه در یک واحد صنعتی یا اداری مشغول کار (بدون دستمزد) شود. دوره کارورزی امکان و فرصتی برای آشنایی دانشجویان با محیط کار محسوب می‌شود که نه تنها باعث افزایش قابلیت‌های آنان برای اشتغال در آینده می‌شود بلکه به کارورزان قدرت انتخاب بیشتری در انجام وظایف ارائه شده می‌دهد تا بتوانند بهتر به علاقمندی‌ها و گرایش‌های خود در زمینه‌های مختلف پی برده و نقاط ضعف و قوت کار خود را ارزیابی کنند. مثلاً حضور در کتابخانه برای کارورز، برخورد با واقعیت‌ها را به دنبال دارد. در واقع می‌توان اصول نظری که اساس یک مصاحبه خوب در بخش مرجع را تشکیل می‌دهند به بهترین شکل در کلاس درس تدریس کرد اما روش‌های ارتباطی واقعی را فقط از طریق تمرین و برخورد با مراجعه‌کننده می‌توان کسب کرد و در مرحله عمل است که کارورز قادر به برقراری ارتباط گفتاری یا کلامی و افزایش مهارت‌های ارتباطی گفتاری و غیر گفتاری خواهد شد. آشنایی با منابع مرجع به خاطر نیازهای فوری و سرعت عمل داشتن در امر اطلاع‌رسانی همه از مزایای حضور در کتابخانه محسوب می‌شوند.

● مشکلات کارورزان در ایران
برخی از مشکلات کارورزی دانشجویان دانشگاه‌های ایران را می‌توان به دو بخش زیر تقسیم کرد:
▪ مشکلات ناشی از دانشگاه‌ها:
۱) عدم حضور استاد راهنما (یا سرپرست کارآموز) و عدم ارتباط وی در حین کارورزی.
۲) کمبود منابع اطلاعاتی: کمبود منابع موجود و عدم تشابه آنها، امکان کسب تجربه یکسان را برای دانشجویان هم رشته فراهم نمی‌کند لذا سطح یادگیری دانشجو متفاوت خواهد بود.
۳) نحوه ارزیابی کیفیت کارورزی: در اکثر مراکز دانشگاهی به میزان فراگیری و افزایش دانش عملی دانشجو در طی دوره کارورزی توجه زیادی نمی‌شود و ارائه گزارش و دادن نمره بیشتر جنبه رفع تکلیف به خود گرفته است.
● اهمیت و مزایای کارورزی
در کل هیچ جانشینی برای تجربه عملی وجود ندارد. کارورزی ابزاری برای تبدیل تئوری به عمل و همچنین تلاشی برای ایجاد پیوند‌هایی بین محیط عملی و مراکز آموزشی است. ‌
برای انجام کنکاش شغلی نیز کارورزی از بقیه گزینه‌ها مناسب‌تر است. واضح است که هرگز نمی‌توان از طریق مطالعه یا گفت‌وگو با افراد مطلع به اطلاعات کافی و مورد نیاز برای کنکاش شغلی دست یافت. کارورزی یک تجربه دست اول و عملی است که به فرد اجازه می‌دهد بهترین نتیجه‌گیری‌ها را درباره ارتباط احتمالی خود و یک زمینه شغلی، انجام دهید. در ضمن کارورزی ممکن است به کارورز مهارتهایی را بیاموزد که ممکن است دارای آنها نباشد.
در ادامه به مزایای کارورزی برای کارورز، سازمان ارائه‌دهنده برنامه کارورزی (واحد صنعتی) و اجتماع اشاره خواهد شد:

▪ کنکاش شغلی و توسعه مهارت‌ها
کارورزان فراتر از آنچه در دوره کارورزی مشاهده و جذب می‌کنند، احتمالاً فرصت خواهند یافت تا مهارت‌هایی را فرا بگیرند که به علایق شغلی آنها در آینده مربوط خواهند شد.
یکی از با ‌ارزشترین جنبه‌های کارورزی ممکن است بدست آوردن فرصت برای صحبت کردن رسمی یا غیررسمی با افراد حرفه‌ای در زمینه شغلی که کارورزان به آن علاقه دارند، باشد. کارورزان می‌توانند از آنها درباره مسیرهای شغلی‌شان بپرسند و از آنها بخواهند تا به آنها یا در کل کسانی که در ابتدای این مسیر شغلی قرار دارند نصیحت یا توصیه کنند. در واقع یک نمای نزدیک از تصمیمات، رفتارها و موفقیت‌های آنها می‌تواند به کارورزان کمک کند تا خودشان را جای آنها فرض کند.
▪ یک روش کم خطر
کنکاش شغلی در طول یک ترم یا در طول فصل تابستان، روش نسبتاً سریع و کم خطری برای کسب اطلاعات درباره یک زمینه شغلی است. این روش به کارورزان فرصت می‌دهد تا میزان علاقه خود را قبل از آنکه برای چند سال متعهد به انجام آن شوند، بسنجند و یا اینکه بدانند برای وارد شدن به یک زمینه شغلی به چه مهارتها یا ملزومات آموزشی نیاز دارند. کارورزی حتی باید به کارورزان کمک کند تا بفهمند از چه بخش‌هایی در یک زمینه شغلی خوششان نمی‌آید.

▪ شبکه سازی
افرادی که در حین کارورزی ملاقات می‌شوند، ممکن است بعدها به طور شگفت‌آوری در زندگی کارورزان دوباره ظاهر شوند، به ویژه اگر کارورزان به فعالیت در آن زمینه شغلی یا زندگی در همان شهر ادامه دهند. برای مثال ممکن است یکی از همکاران سابق کارورزان در یک دوره کارورزی به همکار، رئیس، مشتری و یا حتی مربی آنها بدل شود.
▪ مزایای دو جانبه
همانطور که کارورزان مشغول کارورزی برای یک سازمان هستند، ممکن است آن سازمان نیز درحال ارزشیابی آنها باشد و اگر کارورزان تصمیم بگیرند که علاقمند هستند پس از کارورزی در آن سازمان مشغول به کار شوند، آنوقت دوره کارورزی می‌تواند برگ برنده کارورزان باشد. در واقع امروزه بسیاری از کارفرمایان مایل هستند تا کارمندان جدید خود را از میان کارورزان خود انتخاب کنند زیرا آنها شناخت بهتری نسبت این افراد دارند.

● وضعیت کارورزی در کشور‌های پیشرفته

کشور‌های پیشرفته بــــه منظور پیوند توانایی های دانشگاه و نیازهای بخش خصوصی/ صنعت الگوهای گوناگون بسیاری بکار برده می‌شود که از میان آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد: ‌
▪ مشاوره
۱) قراردادهای مشاوره‌ای برای حل مسائل آشکار: زمانی است که مدیران صنایع به دانشگاه مراجعه می‌کنند و از محققان در زمینه یک مشکل خاص که با آن مواجه شده‌اند مشاوره می‌گیرند.
۲) قراردادهای مشاوره‌ای برای یافتن و حل مشکلات: بعلت مشغولیت زیاد مدیران صنعت معمولاً بسیاری از مسائل و مشکلات از دید آنها مخفی می‌ماند. در این زمان محققان دانشگاه می‌توانند مشکلات آنها را تشخیص داده و برای آن راه حل پیشنهاد کنند. ‌

● توسعه آموزش و برنامه‌های آموزشی ‌

۱) دوره‌های کوتاه مدت: این دوره‌ها توسط اساتید دانشگاهی و بر اساس نیاز مدیران و کارشناسان صنعت، طراحی و اجرا خواهد شد تا نیاز فوری به مهارت جدید نیروی انسانی مورد نیاز صنعت برطرف شود.

۲) دوره‌های تکمیلی با مدرک مشترک: این دوره‌ها که اغلب در مقاطع کارشناسی ارشد و توسط متخصصین دانشگاهی و صنعتی به کمک هم طراحی و اجرا می شوند نقش موثری در افزایش بهره‌وری و کارآیی نیروی انسانی و سیستم آموزشی دانشگاه دارد، بطوری‌که اغلب پروژه‌های دانشجویی در این روش به نوآوری و خلق محصول یا خدمات جدید منجر خواهد شد. ‌
۳) دوره های مداوم آموزش کوتاه مدت: این دوره‌ها با هدف به‌روز نگه داشتن اطلاعات فنی و علمی کارشناسان بخش صنعت طراحی و با مشارکت صنعت انجام می‌پذیرد. ‌
۴) دوره های میان‌مدت و بلندمدت: این دوره‌ها اغلب برای ایجاد مهارت جدید در نیروی انسانی شاغل به کار طراحی و اجرا می‌گردد. ‌

فعالیت های تحقیق و توسعه‌
۱) پیمانکاری پژوهش: در این روش، پس از تعیین موضوعات تحقیق که می‌تواند به شیوه مشاوره نیز صورت گرفته باشد، کارشناسانی از صنعت که بکارگیرندگان نتایج حاصله می‌باشند، به مراکز تحقیقاتی دانشگاهی معرفی شده، تا اولا ًدر طول اجرای پروژه هماهنگی‌های لازم را به عمل آورده و ثانیاً در صورت نیاز آموزش‌های لازم را دریافت کرده و نتیجه تحقیقات را با خود به صنایع مربوطه عودت نماید.

۲) اجرای مشترک پروژه ها: در این روش پروژه به صورت مشترک تعریف و اجرا و نظارت می‌شوند. البته ساماندهی و تقسیم وظایف بر اساس نوع پروژه می‌تواند متفاوت باشد. ‌
۳) سرمایه گذاری مشترک پروژه‌ها: در بسیاری از زمینه‌ها که مورد علاقه هر دو طرف دانشگاه و صنعت می باشد، پروژه‌هایی تعریف و با سرمایه گذاری مشترک اجرا می‌شوند که هم دانشگاه و هم صنعت از دستاوردهای آن جهت توسعه علوم و فن‌آوری استفاده می‌نمایند. این کار می تواند به صورت تأسیس مراکز تحقیقاتی مشترک نیز صورت پذیرد که در این صورت مرکز تاسیس شده دارای شخصیت حقوقی مستقل خواهد بود.
همچنین می توان به سایر زمینه‌های همکاری از قبیل‌ بازدید منظم متقابل ،نشست های سازماندهی شده مشترک ،کنفرانس‌ها و سمینارها،انتشارات مشترک ،نمایشگاه مشترک ،حمایت صنعتی از دانش پژوهان و انجمن‌ها و کارآموزی دانشجویان در صنعت اشاره نمود

بخش دوم مقاله تبيين نظام كارورزي در آموزشهاي فني حرفه اي
تاريخچه كارورزي وكارآموزي حرفه اي
كارورزي وحرفه آموزي به شيوه كارآموزي ريشه در اصناف قرون وسطاي اروپا دارد .نخستين اسناد مدون مربوط به توافق نامه هاي كارآموزي انجمن اصناف درآلمان ،انگليس وفرانسه در قرن يازدهم ودوازدهم ميلادي آغاز شد ودر درون كارگاههاي آن دوره هدايت ومديريت استعدادهاي جوان به شكل كارآموزي صورت مي پذيرفت وآموزش فني وحرفه اي ، آموزش عمومي را نيزد ر بر مي گرفت به طوري كه كارآموزان متناسب با طبقه ي خودشان آموزش مي گرفتند وبه اين منظور كارآموزان اغلب در خانواده ي استادكار جاي داده مي شدند وبه طبقات…