فلج اطفال

پولیومیلیت Poliomyelitis یا فلج اطفال نوعی بیماری ویروسی است که در آن ویروس مولد بیماری موجب آسیب تعدادی از سلول های نخاع شده و بدنبال آن تعدادی از عضلات اندام های بیمار فلج میشوند. این بیماری با انجام واکسیناسیون تا حد زیادی در بسیاری از نقاط دنیا ریشه کن شده است ولی در بعضی کشورها مانند پاکستان و افغانستان همچنان وجود دارد.

ویروس بیماری فلج اطفال از راه دستگاه گوارش یعنی خوردن مواد آلوده وارد بدن بیمار میشود و سپس بعد از اینکه خود را در گلوی بیمار تکثیر کرد به جریان خون وی وارد شده و پس از وارد شدن و جایگزین شدن در نخاع به سلول های آن حمله کرده و تعدادی از سلول های آن را از بین میبرد. در نتیجه از بین رفتن سلول های عصبی نخاع انتقال پیام های عصبی مغز به اندام مختل میشود.

بیماری فلج اطفال در ۹۵ درصد موارد خود را فقط بصورت یک تب ساده نشان داده و خودبخود و بدون برجای گذاشتن هیچ عارضه ای خوب میشود. در یک درصد مبتلایان به این ویروس، بیماری ابتدا بصورت تب است. تب بیمار بعد از چند روز خوب میشود و سپس بیمار برای چند روز دیگر دچار درد و اسپاسم شدید عضلات بدن میشود. بعد از گذشت چند روز دیگر عضلات اندام ها (بیشتر اندام تحتانی) دچار فلج شل میشوند.

نمای میکروسکوپی و کامپیوتری یک ویروس پولیومیلیت

بعضی از این عضلات فلج شده میتوانند بعد از چند ماه بهبودی نسبی پیدا کرده و قدرت خود را تا حدی بدست آورند ولی بعضی دیگر برای همیشه ضعیف یا فلج باقی میمانند. این سیر بهبودی در عضلات فلج شده بعد از دو سال متوقف شده و بیماری وضعیت ثابتی به خود میگیرد.

بسیاری از بیماران مبتلا به فلج اطفال در سابقه خود ذکر میکنند که ” وقتی بچه بودم مریض شدم و تب کردم. برای من آمپول پنی سیلین زدند و من فلج شدم” .

البته تب بیمار بر اثر ابتلا به ویروس فلج اطفال بوده و خود بیماری موجب فلج اندام های بچه شده است ولی نشان داده شده است که تزریقات عضلانی و فعالیت زیاد بدنی در هنگام ابتلا به این بیماری میتواند احتمال بروز فلجی را بیشتر کند.

بندرت بعد از واکسیناسیون با واکسنی که از ویروس زنده ضعیف شده تهیه شده ممکن است فرد واکسینه شده دچار بیماری فعال شده و فلج شود. این احتمال در حدود یک نفر در هر ۲.۵ میلیون نفر است.

سیر بیماری و علائم فلج اطفال
مشکل اصلی بیماران مبتلا به پولیومیلیت یا فلج اطفال آسیب سلول های نخاع است. بدنبال آن عضلاتی که بوسیله آن سلول ها تحریک میشوند دیگر کار نکرده و فلج میشوند. یک از خصوصیات فلج اطفال اینست که ابن بیماری بیشتر اندام تحتانی را گرفتار کرده و غیر قرینه است. یعنی یک پای بیمار بیش از پای دیگر گرفتار شده و فلجی دارد.

بعد از گذشت مدتی عضله فلج شده چون کار نمیکند لاغر شده و حجم آن کم میشود.

بتدریج که بچه رشد کرده و استخوان های او بلندتر میشوند عضلات فلج شده نمیتوانند با همان نسبت استخوان ها رشد کنند پس بطور نسبی کوتاه تر از آنها باقی میمانند. این کوتاهی نسبی عضلات نسبت به استخوان ها موجب میشود تاندون این عضلات به استخوانهایی که به آنها چسبیده اند کشش وارد کرده و موجب تغییر شکل مفصل نزدیک استخوان شوند. بطور مثال وقتی عضلات پشت ساق که فلج میشوند رشدشان کمتر از رشد استخوان های ساق میشود تاندون آشیل که پایین ترین قسمت این عضلات است موجب کشیده شده استخوان پاشنه شده و در نتیجه مچ پا به پایین میرود و بیمار دیگر نمیتواند مچ پای خود را بالا بیاورد حتی اگر عضلات جلوی ساق خوبی داشته باشد.