زندگی شیخ محمود شبستری

زندگی شیخ محمود شبستری

شیخ سعد الدین محمود بن امین الدین عبدالکریم بن یحیی شبستری تبریزی ، از عارفان معروف و شاعران متوسط قرن هشتم هجری قمری است.زاد روز شیخ محمود شبستری را به سال ۶۸۷ هجری قمری ، در شبستر ( از شهرستان های حوالی تبریز )  گفته اند . تربیتش در تبریز صورت گرفت .

وی در تصوف شاگرد شیخ بهاء الدین یعقوب تبریزی بوده است  و علاوه بر این ، در سفر های درازی که داشته به خدمت مشایخ بزرگ دیگری نیز رسیده است.

به دلیل اطلاعات گسترده ای که وی از علوم مختلف به دست آورده بود ف به سرعت شهرت و مرجعیت یافت . وی با مشاهیر عصر خود مراوده و مکاتبه داشت.

شیخ شبستری  ضمن سفر هایی که داخل و خارج ایران داشت ، چندی هم در کرمان سکونت گزید  و فرزندان وی در آن سرزمین باقی ماندند و طایفه ای به نام خواجگان را تشکیل دادند.

تاریخ وفات او را به یکی از سال های ۷۱۸ تا ۷۲۰ هجری قمری نوشته اند که سال ۷۲۰ ه.ق مقبول تر از عدد های دیگر است  و بر روی سنگ قبر او نیز این تاریخ ذکر شده است. بر روی سنگ قبر شیخ محمود نوشته شده است که وی هنگام مرگ ، سی و سه ساله بوده است .مقبره شیخ محمود در کنار قبر استادش شیخ بهاء الدین یعقوب  قرار دارد. شیخ محمود شبستری در جوانی در گذشت.

آثار شیخ محمود شبستری

با آن که شیخ محمود شبستری در جوانی در گذشته است اما از وی چند اثر به نظم و نثر وجود دارد که مهم ترین آن ها گلشن راز است.

آثار منظوم:

• سعادت نامه
• گلشن راز
• کنزالحقایق

آثار منثور:

• رساله حق الیقین فی معرفة رب العالمین
• مرآت المحققین
• شاهد نامه

گلشن راز شیخ محمود شبستری

گلشن راز منظومه ای است که در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف سروده شده است و دارای ۹۹۳ بیت است.  موضوع این منظومه در حقیقت پاسخ گویی به هفده سؤالی است که امیر سید حسین حسینی هروی ، به نظم از وی پرسیده بود .گفته می شود که چون سؤالات امیر حسینی به مجلس شیخ محمود شبستری رسید ، وی در همان مجلس هر سوالی را در یک بیت پاسخ گفت و جواب را برای امیر حسینی باز فرستاد. بعدها وی به بیت های گفته شده ابیاتی افزود و منظومه گلشن راز را پدید آورد .

تاریخ رسیدن سؤال های امیر حسینی ، که همان تاریخ سرودن گلشن راز است را خود شیخ محمود در اشعارش  به سال ۷۱۷ ه.ق آورده و گفته است که این اولین باری بود که وی زبان به شاعری گشوده بود و قبل از آن فقط آثاری به نثر داشته است ؛ اما از این تاریخ به بعد ، به سرودن منظومه ها نیز توجه کرد و آثاری به نظم پدید آورد.

شرح هایی بر گلشن راز شیخ محمود شبستری

مثنوی گلشن راز به دلیل سادگی ، روانی و اشتمال بر معانی بسیار ، به زودی مورد پسند قرار گرفت و شرح های بسیار بر آن نوشته شد.

از میان شرح هایی که بر این منظومه نوشته شد به چند مورد اشاره می کنیم:

۱.روضه اطهار  اثر شاه نعمة الله ولی

۲.مفاتیح الاعجاز  شرحی از  شمس الدین محمد بن علی لاهیجی متخلص به اسیری ، که در سال ۸۷۷ تالیف شد.

سعادت نامه شیخ محمود شبستری

اثر منظوم دیگر شیخ محمود شبستری سعادتنامه است . این منظومه دارای سه هزار بیت است و در هشت باب سروده شده که هر باب دارای فصل ها و حکایات و تمثیلات است. در این منظومه ، شاعر به شرح سفر های طولانی خود و ملاقاتش علما و مشایخ پرداخته.وی در این منظومه به ذکر مقامات و گفته های پنج تن از مشاهیر عرفای اواخر قرن ششم در آذربایجان پرداخته است ؛ این پنج تن عبارتند از: بابا حسن سرخابی ، بابا فرج تبریزی ، خواجه محمد کمجانی ، خواجه عبدالرحیم تبریزی و خواجه صاین الدین تبریزی

منابع و پیوندها

گرد آوری شده توسط دپارتمان پژوهشی شرکت پاکمن