راهکارهاي تقويت اتحاد ملي و انسجام اسلامي

 همايش کشوري تمدن ايراني و ظرفيتهاي وحدت ساز

راهکارهاي تقويت اتحاد ملي و انسجام اسلامي

الف نقش دين در تقويت اتحاد ملي و انسجام اسلامي

به قلم

عبدالعلي صاحبي

استاديار

دانشگاه آزاد اسلامي مشهد مقدس

دانشکده الهيات

گروه فقه و مباني حقوق

چکيده

اين مقاله به بررسي نقش دين در تقويت اتحاد ملي و انسجام اسلامي مي پردازد و به خوانندگان خاطرنشان مي کند که اتحاد و انسجام در هيچ ملتي به وجود نمي آيد مگر اينکه آحاد آن ملت با هم مراوده و آمد و رفت داشته باشند يعني اجتماع و گردهمايي افراد در ايجاد اتحاد نقش بسزايي دارد از اين رو شارع مقدس اسلام که خواهان سعادت مسلمانان بوده است براي رسيدن به اين هدف والا مسلمانان را به گردهمايي هاي متنوع ملزم ساخته که برخي از آنها واجب و برخي مستحب مي باشد :

الف :  اجتماع شبانه روزي ( برگذار کردن نمازهاي يوميه به جماعت)

ب : اجتماع هفتگي ( شرکت در نماز جمعه) با شرايط خود

ج : اجتماع سالانه : اقامه نماز عيد فطر و عيد قربان در بيابان با شرايط ويژه

د : اجتماع بيت المللي اسلامي : اجتماع مسلمانان در خانه خدا و مکه براي انجام مناسک حج

کليد واژه : نقش ، دين ، تقويت ، اتحاد ملي ، انسجام اسلامي

مقدمه : انسان بر اساس طبيعت و سرشت خود ، خواستار عزت ، محبوبيت ، سعادت و خوشبختي است ، ليکن اگر راهنماي مطمئني چون عقل و شرع نداشته باشد ، دچار سردرگمي مي شود و به بيراهه مي افتد و گمراه مي گردد ، چرا که شيطان و هواهاي نفساني بويژه نفس اماره راههاي ديگري به او نشان مي دهند و وانمود مي کنند که سعادت و عزت و محبوبيت در کسب و جمع مال است ، در نتيجه به دام شيطان مي افتد و رهائي اش از آن دام بعيد به نظر مي رسد.

بدون ترديد اگر انسان از وحي و حاملان آن که اهل بيت عصمت (ع) هستند کمک بگيرد يه راه راست هدايت مي شود و به خواسته ها و آرزوهاي شرعي خود مي رسد خداوند سبحان راههاي رسيدن به عزت را معين کرده و به وسيله پيامبر اکرم (ص) و اوصياي گرامي اش به مردم ابلاغ فرموده ، در حديثي قدسي خداوند خطاب به موساي کليم (ع) فرموده است : اي موسي من عزت را در بندگي و اطاعت خود قرار داده ام و مردم عزت را در معصيت و نافرماني من مي جويند پس کي آن را مي يابند! [۱]( هرگز آن را نمي يابند).

عزت انبياء و اوصيا و اولياي الهي ، در طول تاريخ بشر ، ريشه در بندگي خدا دارد و هر چه عبوديت و بندگي و سرسپردگي در برابر خدا بيشتر باشد ، دايره عزت وسيعتر و گسترده تر مي شود ، ( آنان که منکرند بگو روبرو کنند!) هر کس در اين حقيقت محسوس و ملموس شک دارد به نمونه هاي آشکار آن بنگرد.

پيامبران الهي بويژه پيامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار و اولاد طاهرين آنها و علماي عاملين و عرفاي کملّين و شهداي واصلين نمونه هاي بارز اين عزت و محبوبيت مي باشند البته عزت دنيوي آنان براي محسوس و مشهود است و عزت اخرويشان بسي فراتر است چون خداوند آن را چنين توصيف کرده و فرموده است : براي بندگان شايسته ام چيزهايي در آخرت (بهشت) مهيا کرده ام که نه چشمي ديده و نه گوشي شنيده و نه به قلب بشري خطور کرده است.[۲]

لازم به ذکر است که براي رسيدن به عزت فردي بهترين راه همين بندگي و طاعت است اما تواضع هم که در بطن عبوديت است نقش بسزايي در محبوبيت و عزت فردي دارد و مفاد روايات فراواني است که تواضع در برابر خدا و خلق خدا و موجب عزت و رفعت است پيامبر (ص) فرمود : هر کس در برابر خدا و براي خدا تواضع کند خدا به او رفعت درجه و مقام مي دهد[۳]

( سعدي : تواضع سر رفعت اندازدت        تکبر به خاک اندر اندازدت )

عزت جمعي : اما راه رسيدن به عزت و شوکت جمعي و برون رفت از حالت غربت که پيامبر سلام (ص) فرمود : اسلام در آغاز غريب بود و همانند آغاز ، به غربت بر مي گردد[۴] منحصر به اتحاد و انسجام و پرهيز از جدايي و تفرقه است ، و آن حاصل نمي شود مگر با ارتباط و پيوند دوستانه و برادرانه مسلمانان با يکديگر ، و مراوده و رفت و آمد و اجتماع و گردهمايي ، از اين رو خداي منان به منظور رسيدن مسلمانان به اين هدف ، اجتماعاتي گوناگون براي آنها مقرر فرمود به شرح زير :

الف : اجتماع شبانه روزي (نماز جماعت)

ب : اجتماع هفتگي (نماز جمعه)

ج : اجتماع سالانه (نماز عيدين)

د : اجتماع بين المللي (حجّ) که هر کدام مقاله اي مستقل مي طلبد ، و سعي نگارنده بر اجمال است.

اتحاد ، در لغت : يکي شدن ، وحدت ، توافق ، يگانگي کردن.[۵]

اتحد يتحد اتحاد ، اتحد القوم ، آن قوم با هم متحد و هم پيمان شدند.[۶]

انسجام : انسجم الکلام ، سخن انسجام يافت يعني منتظم شد.[۷]

انسجام : يکپارچي استواري ، روان بودن.[۸]

انساجم من المطر ، باران ريزان ، و معٌ ساجم ، اشک ريزان.[۹]

انسجام : توافق ، تناسق در اجزا ، انسجام در سليقه ها ، مصالح ، آرا. [۱۰]( Harmony)

انسجام : هماهنگي ( unison ) ، سازش و موافقت (agrement)[11]

انسجام از منظر قرآن کريم : با توجه به معاني گوناگوني که براي واژه در فرهنگ لغتها آمده است نوعي پيوستگي و وابستگي امت اسلام با يکديگر در سراسر جهان است که به نظر مي رسد با اتحاد کمي متفاوت است چون اتحاد ملي کمي محدودتر از انسجام اسلامي است ، انسجام اسلامي هماهنگي ، سازگاري ، همصدايي، همنوايي ، ارتباط تنگاتنگ همه ملت هاي اسلامي با يکديگر است ، اين انسجام مرزهاي جغرافيايي را در مي نوردد و به کشور خاصي مربوط نمي شود به عنوان نمونه : راهپيمايي مسلمانان جهان حتي مسلمانان اروپا و آمريکا و شوروي و غيره در روز جهاني قدس به حمايت از ملت مظلوم فلسطين و اعتراض به اشغالگري و جنايات رژيم صهيونيستي ، انسجام اسلامي محسوب مي شود و نگارنده مقاله سعي دارد به خواست خدا در اين محدوده و کادر از کتاب و سنت مطالبي ارائه کند.

بدون ترديد مسلمانان جهان اعم از شيعه و سني در جاي جاي جهان ، غريب و مظلوم واقع شده اند همان طور که رسول اکرم (ص) خبر داد و فرمود : اسلام غريب آغاز مي شود و سرانجام به غربت برمي گردد[۱۲] ، وحدت اسلامي براستي چه غربتي بالاتر از اين قابل تصور است که مسلمانان در نقاط مختلف جهان پراکنده اند يعني در قاره هاي مختلف ، کشورهاي اسلامي و مسلمانان وجود دارند و به خاطر اختلافات عقيدتي و فرقه اي و ديگر عوامل تفرقه که به دست دشمنانشان ايجاد مي شود پراکنده شده و در مقابل دشمنان ”يد واحده“ نمي شوند حال آنکه پيامبر (ص) فرمود : المسلمون يدٌ واحده علي من سواهم. مسلمانان بر ضد غير مسلمانان مشابه يک دست هستند.[۱۳] و نيز فرمود : المسلمون اخوه لافضل لاحدٍ علي احدٍ الا بالتقوي ، مسلملنان برادران يکديگرند هيچکس را بر ديگري برتر نيست مگر به تقوا[۱۴] کدام غربت از اين بالاتر که گروهي از مسلمانان باگروهي ديگر به خاطر امور پوچ و واهي با هم بجنگند و دشمنان شاد شوند يا يک حاکم کشور اسلامي از يک کشور دشمن اسلام ، عليه مسلمانان يک کشور کمک بگيرد ( مانند حمله صدام معدوم به ايران ) يا کمک برخي سران کشورهاي اسلامي يا برخي شخصيتهاي به ظاهر مسلمان با اسرائيل همسو و هم جهت باشند عليه فلسطين و سخن خدا را فراموش مي کنند که فرمود : لاتجدُ قوماً يؤمنون بالله و اليوم الآخِر يوادّون من حادّ الله و رسوله[۱۵] هيچ قومي را که ايمان به خدا و روز قيامت دارد ، نمي يابي که با دشمنان خدا و رسولش دوستي کنند. و کدام غربت از اين دردناک تر است که رهبران آزاد انديش برخي ممالک اسلامي و در رأس آنها ايران اسلامي سران ديگر کشورهاي اسلامي را به وحدت و انسجام دعوت کنند و پاسخ مثبت نشنوند در طول تاريخ اسلام وضع بدين منوال بوده است ، سيد جمال الدين اسدآبادي در سالهاي حکومت سلسله قاجار و سلطنت ناصرالدين شاه ضرورت چنين وحدت و انسجامي را تشخيص داد و تلاش فراواني هم کرد و به نتيجه دلخواه نرسيد اما در بيداري برخي از کشورهاي اسلامي بي تأثير نبود ، و جاي بسي تأسف است که فرياد او را در گلو خفه کردند و خود مسلمانان و سران آنها مانع پيشرفت و موفقيت او شدند پادشاه عثماني سيد را به کشور خود دعوت کرد و او وارد قسطنطنيه شد و به اجبار در همانجا ماند.[۱۶] و در حقيقت حبس نظر شد و سرانجام در شوال۱۳۱۴ يا ۱۳۱۵ هجري قمري در استانبول درگذشت و در سبب مرگ او اختلاف بسيار است که در ذيل به اجمال اشاره مي شود.[۱۷] دشمنان قسم خورده اسلام فرياد وحدت طلبانه ديگر آزادي خواهان و درد آشنايان اعم از علما و غير علما را از نطفه خفه کردند ، و در هر فرصتي که زمينه هاي اتحاد و انسجام مسلمانان

[۱]- يا موسي انّي وَضعُت العزّ في طاعتي و الناس يطلبون في معصيتي فمتي يجدون. احاديث قدسي

[۲]- قال الله تعالي : اعددتُ لعبادي الصالحين ما لا عينٌ رأت و لااُذنٌ سمعت و لا خطر علي قلبِ بشرٍ. صحيح نجاري ج۲، ص۱۳۹ ، ج۸، ص ۱۴۳.

[۳]- قال النبي (ص) : من تواضع لله رفعه الله و من تکبر وضَعَه الله ، نهج الفصاحه ص۵۷۸ .

[۴]- قال رسول الله (ص) : بداء الاسلام غريباً و عاد غريباً کما بداء . محمد ابوزهره ، الوحده الاسلاميه ، ص۵ .

[۵]- آژنگ ، نصرالله ، گنجينه لفات ج۱ ص۵۰ ، حرف (الف) .

[۶]- بندر ريگي ، محمد ، فرهنگ عربي فارسي ، ج۱ ص۲۰ حرف (الف).

[۷]-  شرتو لبناني ، سعيد ، اقرب الموارد ، ج ، ماده (سجم ).

[۸]- آژنگ ، نصرالله ، گنجينه لفات ج۱ ص۱۲۰ ، حرف (الف).

[۹]- ابن منظور ، محمدبن مکرم ، لسان الوب ، ج ۱۲ ، ماده (سجم).

[۱۰]- بعلبکي ، منير ، المورد ، قاموس انگليس عربي حرف (H) ص۴۱۴.

[۱۱]- بعلبکي ، روحي ، المورد ، قاموس عربي انگليسي حرف (س) ص۶۲۴.

[۱۲]- ابوزهره ، محمد ، الوحده الاسلاميه ،ص۵.

[۱۳]- شيخ الفصاحه ، ص۶۲۵.

[۱۴]- همان/ ۶۲۹ .

[۱۵]- مجادله/ ۲۲.

[۱۶]- ابوهمزه ، محمد ، الوحده الاسلاميه ص ۶، دارالرائد العربي ، بيروت ، لبنان.

[۱۷]- بنا به نقل صاحب اعيان الشيعه ، شاگرد سيد جمال ، سيد صالح شهرستاني در مجله عرفان از شاگرد سيد جمال ، صادق خان بروجردي نقل کرده که با يک فنجان قهوه مسموم کشته شده است جرجي زيدان نقل کرده که به مرض سرطان در گذشته است ، بعضي گفته اند که در عمل جراحي مرده است. امين عاملي ، سيد محسن ، اعيان الشيعه ، ج۶ ص۲۸۳. يکي از کتابهاي با ارزش او ( نيچريه يا ناتور السيم) است که در رد طبيعيون نوشته است ، آقابزرگ تهراني ، ذريعه ج۲۴ ص۴۳۳.