نقش فنی و حرفه ای در اشتغال بانوان

چکیده
شرایط تحول در دنیای معاصر آن چنان پرشتاب است که در عرصه ی علم ، دانش و فن آوری هر روز ناظر تغییرات و تحولات وسیعی هستیم ، به گونه ای که مشاغل نیزتحت تأثیر تغییرات سریع گردیده اند .آموزش پایه و اساس رشد و توسعه انسانی است و توسعه انسانی متضمن توسعه فناوری اطلاعات است . حضور زنان در جامعه به دلیل توسعه مدارس و دانشگاهها چشمگیر شده است . از جمله شیوه های مؤثر دسترسی برابر زنان و دختران در برنامه های آموزش فنی و حرفه ای ، هدایت شغلی و مشاوره بر اساس جنسیت می باشد ، که به طور همزمان محیط های آموزش و کار را برای مشارکت زنان و دختران سازماندهی می کند در تحقیق حاضر چهار سوال ویژه مطرح شده است که آیا شرکت در دوره های فنی و حرفه ای ( فن آوری اطلاعات ) مهارت و توانایی ، نوآوری و ابداع ، افزایش علاقه مندی به کار و نگرش مثبت در زنان و موجب کسب در آمد بیشتر زنان می گردد؟ روش این تحقیق توصیفی از نوع پس رویدادی و جامعه آماری آن شامل کلیه افراد آموزش دیده در رشته فن­آوری اطلاعات استان مازندران که در سال ۱۳۸۸ به تعداد ۹۰۰ نفر بوده اند . نمونه آماری به تعداد ۲۶۹ نفر که به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند . برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته ای استفاده شد که روایی آن توسط اساتید و کارشناسان مورد تایید قرار گرفت و با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ پس از یک اجرای مقدماتی بین ۳۰ نفر اعتبار آن نیز معادل ۹۰% گزارش شد . در تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی آزمون z استفاده شده است ، که این نتایج حاصل گردید : شرکت در دوره های فنی و حرفه ای ( فن آوری اطلاعات ) مهارت و توانایی زنان را افزایش می دهد و آموزشهای فنی حرفه ای موجب نوآوری و ابداع زنان می شود و همچنین این آموزش ها موجب افزایش علاقه به کار و نگرش مثبت و موجب کسب درآمد بیشتر در زنان می گردد .
واژه های کلیدی: فن آوری اطلاعات ، اشتغال ، کارآفرینی ، آموزش ، نوآوری و ابداع
مقدمه و بیان مسأله:
امروزه زنان جهان در روند تحرکات اجتماعی، اقتصادی و توسعه جوامع با مشکلات کم و بیش مشابهی مواجه اند و از بسیاری از نابرابری های آموزشی، دسترسی به فرصت های شغلی تناسب با قابلیت های خویش، عدم تناسب در توزیع درآمدها، نابرابری در حقوق مدنی و مشارکت سیاسی و … با مردان رنج می برند و همچنین افزایش مشارکت زنان در کمیت، همپای ارتقای آنها در کیفیت و دست یابی به پایگاههای مدیریتی نبوده و نابرابری و تبعیض در فرصت های شغلی همچنان باقی است. . در فرایند توسعه، نیروی انسانی مهم ترین عامل و یکی از نهادها می شود. نیروی انسانی از توانایی بالقوة نامحدودی برخوردار است که چنانچه تحت نظام و برنامه ریزی آموزشی و پرورشی صحیح به فعل درآید سازمان را از مواهب بی کرانه برخوردار خواهد ساخت. یکی از موضوعات اساسی در برنامه ریزی های خرد و کلان اقتصادی کشورها توجه به نیروی انسانی است و زنان نیز به عنوان نیمی از منابع انسانی نه تنها موضوع و هدف هر نوع توسعه ای هستند بلکه اهرمی مؤثر در پیشبرد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بوده، و در صورت بهره وری بهینه از استعداد ونیروهای بالقوه می توان در جهت توسعه گامهای مهمی برداشت . برنامه های آموزش فنی و حرفه ای باید به عنوان نظام های جامع و همه شمولی طراحی شوند، که نیاز های کلیه فراگیران در آن در نظر گرفته شود و برای همه د دسترس باشد. برای پرداختن به گروه های محروم حاشیه نشین، به تلاش ویژه ای نیاز خواهد بود. در جایی که به برنامه های تخصصی نیاز باشد، این برنامه باید به ترتیبی طراحی شوند که ورود به جریان اصلی آموزش را تسهیل کنند، همچنین تداوم دست یابی به یادگیری مادام العمر را تضمین نمایند. آموزش، پایه و اساس رشد و توسعه انسانی است. توسعه انسانی متضمن توسعه فناوری اطلاعات است. فناوری اطلاعات، تحولات عظیمی در عرصه های آموزشی، تجاری، اقتصادی و مدیریتی ایجاد نموده است و دامنه این تأثیر و تغییرات بنیادی هم چنان رو به افزایش است. پیش بینی می شود که با توجه به قابلیت های فوق العاده ای که دارد، بتواند در جهت ساماندهی تغییرات و تصویر چشم اندازی روشن و فعال، مؤثر باشد.توسعه بنیادین فناوری اطلاعات ممکن نیست؛ مگر با ایجاد سواد این فناوری بین نوجوانان و جوانان. قدر مسلم است که حضور فعال زنان به عنوان نیمی از جامعه ایرانی در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی می تواند باعث رشد، توسعه و شکوفایی این فعالیت ها در جامعه گردد. زنان همواره از ابتدای تاریخ بشریت به اشکال مختلف دراین فعالیتها شرکت نموده و در هر دوره ای کیفیت و کمیت این حضور متناسب با شرایط جامعه متفاوت بوده است. حضور زنان در فعالیت های اجتماعی بویژه در بخش های خدماتی و آموزش در چند دهه اخیر به دلیل توسعه مدارس و دانشگاه ها چشمگیر و در خور توجه است. برای تقویت دسترسی برابر زنان و دختران در برنامه های آموزش فنی و حرفه ای باید شیوه های مؤثر هدایت شغلی و مشاوره فراهم شود که در آن ها امکان ارائه خدمات مشاوره و هدایت شغلی به جنسیت پیش بینی شده باشد. به طور هم زمان باید محیط های آموزش و کار برای مشارکت زنان و دختران به شکل مساعدتری سازماندهی شده و تبعیض های پنهان آشکار از میان برداشته شود، همچنین تصویر مثبتی همراه با انگیزه های مناسب برای مشارکت زنان در آموزش فنی و حرفه ای به وجود آید. . عمده ترین چالش هایی که در زمینه تضمین دسترسی برابر دختران و زنان به آموزش فنی و حرفه ای در قرن بیست ویکم در پیش خواهد بود. افزایش مشاکت دختران به ویژه دختران روستایی در آموزش فنی و حرفه ای، برطرف کردن تبعیض جنسی از نقطه نظر برنامه ریزی آموزشی، والدین،جامعه و کارفرمایان، فراتر از آن تسهیل اشتغال زنان از چالش های عمده به شمار می آید. در همين راستا مطالعات و پژوهش هايي انجام شده است كه مي توان آن ها را به شرح زير مورد برسي قرارداد: سفیری، (۱۳۷۳). تحت عنوان«بررسی جنبه های کمی و کیفی اشتغال زنان و رابطه آن با توسعه فردی» به این نتیجه رسید که از جمله موانع و مشکلات اشتغال زنان این است که زنان براساس باورها و هنجارهای نهادی شده در آنان، محدوده فعالیت را برای خود کوچک می بینند و انگیزه رشد به سطوح بالاتر را نمی یابند. دیدگاه های مربوط به تبعیض شغلی توجیهی در جهت تأیید وضعیت زنان ارائه می دهند و این شرایط را ناشی از شرایط جسمی و روحی و توانمندی های آنان می دانند. صفار حیدری و ایزدی ۱۳۸۱در تحقیقی به بررسی وضعیت اشتغال کارآموزان آموزش دیدة فنی و حرفه ای استان مازندارن طی برنامة دوم توسعه اقتصادی- اجتماعی به سفارش ادارة کل آموزش فنی حرفه ای استان و با همکاری دانشگاه مازندارن انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، کلیة کارآموزان آموزش دیدة فنی و حرفه ای می باشند که در طی سالهای ۷۴ تا ۷۸ در یازده مرکز آموزشی در ۵۱ رشته آموزش دیده اند. بین جامعة مذکور، تعداد ۷۷۷ نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. این تعداد شامل افراد معرفی شده از آموزش و پرورش(کار- دانش) و سایر دستگاه های اجرایی نمی شود. برای گردآوری اطلاعات از نمونة مذکور، پرسشنامة ویژه ای طراحی و اجرا گردید. همچنین جهت اطلاع از کم و کیف آموزش های ارائه شده و پیش بینی دوره های آموزشی مورد نیاز در برنامة سوم، پرسشنامه هایی ویژه کارشناسان، مربیان و کارفرمایان طراحی و اجرا گردید. نتیجه آنکه از بین نمونة مورد مطالعه۳۹% اشتغال یا فته اند که از این میزان ۱۹% اشتغال مرتبط با مدرک آموزشی و ۲۰% نیز اشتغال غیر مرتبط با مدرک آموزشی دارند . ضمناً درصد اشتغال مردان بیش از زنان و اشتغال در رشتة تعمیر کار تلوزیون سیاه و سفید بیش از سایر رشته ها و فراوانی اشتغال یافتگان مرتبط با مدررک آموزشی در مرکز آموزش ساری بیش از سایر مراکز آموزشی بوده است و همچنين صالحی در تحقیقی در سال ۱۳۸۲ تحت عنوان«اثر بخشی آموزش های فنی و حرفه ای در کاریابی به این نتیجه رسید که یکی از عوامل اساسی رشد و توسعه اجتماعی و اقتصادی هر جامعه ای منابع انسانی آن است. بدیهی است سرمایه گذاری آموزش علی الخصوص آموزش های فنی و حرفه ای بر روی منابع انسانی و اشتغال بکار آن ها نیز یکی از شاخص های اصلی تعیین توسعه یافتگی آن نیز محسوب خواهد شد. ایجاد هر گونه ناهنماهنگی بین این نوع از آموزش ها و اشتغال موجب بحران خواهد گردید . بنابراین، به منظور بررسی ارتباط دقیق تر آموزش های فنی و حرفه ای و اشتغال و تصمیم گیری صحیح در مورد توسعه این نوع آموزش ها، این پژوهش شکل گرفت. با عنایت به این هدف ، سؤالات اصل تحقیق در سه مورد کلی زیر شکل گرفت :
الف) تحلیل وضعیت اشتغال بکار آموزش دیده گان مراکز ثابت فنی و حرفه ای.
ب ) بررسی عوامل مؤثر بر جذب آموزش دیده گان فنی و حرفه ای در بازار کار.
هاردی در سال ۲۰۰۰ از دانشگاه کبک کانادا در یک تحقیق کیفی در رابطه با کار آموزانی که در مراکز فنی و حرفه ای تحصیل می کردند و به محیط کار انتقال پیدا کرده بودند انجام داد معتقد است که شواهد نشان داد که یک سال بعد از اتمام دوره ۳/۲ آن ها شغلی پیدا کردند. آموزش دیدگان در بخش خدمات همه در ارتباط با آموزش خود کار می کردند اما در بخش مکانیک شصت در صد در ارتباط با آموزش خود مشغول بودند. به طورکلی،نتایج بیان کننده آن بود که آموزش فنی و حرفه ای منجر به موفقیت شغلی افراد برای ورود به بازار کار نشده است.
ونيز لكت مطرح مي كند كه آموزش همان گونه که سطح تولید را بالا می برد، منجر به توزیع عادلانة ثروت نیز می شود. منظور لکت این است که آموزش برای تحریک و ارتقای اجتماعی و بهره برداری از امتیازات اجتماعی و اقتصادی لازم است. بنابراین، مسأله تحقیق اینگونه مطرح می شود که: آیا آموزش های فن آوری اطلاعات در اشتغال زنان استان مازندران تأثیر دارد یا خیر؟
سؤالات تحقيق:
1- آیا شرکت در دوره های فنی و حرفه ای(فن آوری اطلاعاتIT) بر مهارت و توانایی زنان افزایش می دهد؟
2- آیا آموزش های فنی و حرفه ای(فن آوری اطلاعاتIT) موجب نوآوری و ابداع در زنان می شود؟
3- آیا آموزش های فنی و حرفه ای(فن آوری اطلاعاتIT) موجب افزایش علاقه به کار و اگرش مثبت در زنان می شود؟
4- آیا آموزش های فنی و حرفه ای(فن آوری اطلاعاتIT) موجب کسب درآمدبیشتر در زنان می گردد؟
روش پژوهش
روش این تحقیق توصیفی از نوع پس رویدادی و جامعه آماری آن شامل کلیه افراد آموزش دیده در رشته فن­آوری اطلاعات استان مازندران که در سال ۱۳۸۸ به تعداد ۹۰۰ نفر بوده­اند . نمونه آماری به تعداد ۲۶۹ نفر که به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده­اند . برای گردآوری داده­ها از پرسشنامه محقق ساخته ای استفاده شد که روایی آن توسط اساتید و کارشناسان مورد تایید قرار گرفت و با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ پس از یک اجرای مقدماتی بین ۳۰ نفر اعتبار آن نیز معادل ۹۰% گزارش…