پروژه آشنايي با مباني شيلات

مقدمه

آشنايي با مباني شيلات
ارتباط شيلات با علوم پايه
امروزه براي بهينه كردن تكثير و پرورش آبزيان و پيدايي پيشرفت در اين علوم، به‌كارگيري از علوم پايه و مولكولي داراي اهميت بسياري بوده و اساس موفقيت تكثير و پرورش اغلب كشورها بستگي به پيشرفت در اين علوم دارد.
اين علوم شامل موارد نام برده است:
الف ) بيوشيمي و فيزيولوژي:
اين علوم به بررسي ساختار (Structure) و عمل(Function) اندام‌ها، بافت‌ها و بخش‌هاي مختلف آبزيان پرداخته و از داده‌ها و اطلاعات به‌دست آمده در مديريت و بهبود شرايط تكثير و پرورش استفاده مي‌كنند. در اين بخش سازوكار فعاليت اندام‌هاي گوناگون مانند دهان، حلق، معده، روده و … مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

ب ) ژنتيك:
پيشرفت‌هاي بسيار علوم ژنتيك در دنيا، منجر به آن شده است كه متخصصان و كارشناسان شيلات و پرورش آبزيان نيز از اين علوم به‌منظور، اصلاح نژاد آبزيان، تهيه‌ي بانك ژن از گونه‌هاي در حال انقراض، ايجاد صفات مطلوب در گونه‌هاي پرورشي و… بهره ‌گيرند.

ج ) تغذيه:
يكي از فاكتورهاي بهداشت و سلامت جامعه، كيفيت گوشت و پروتئين مصرفي جامعه است اين درحالي‌ست كه، مصرف آبزيان از اهميت تغذيه‌اي خاصي براي انسان‌ها برخورداراست، بنابراين براي افزايش توليد بهينه‌ي گوشت با كيفيت‌ بالا در مراكز پرورشي، لازم است كه از اصول تغذيه‌اي مناسب و انتخاب جيره‌هاي غذايي پربازده‌تر با هزينه‌ي اقتصادي كمتر استفاده كرد. لازم به ذكر است كه امروزه پساب و آب خروجي مزارع پرورش ماهي به‌دليل استفاده‌ي ناصحيح از جيره‌هاي غذايي، داراي آلودگي‌هاي زيادي هستند كه اين آلودگي‌ها با ورود به رودخانه‌ها و درياها منجر به پيدايي خطرات جدي در اين اكوسيستم‌ها مي‌شوند.

شيلات (Fisheries) ـ آبزي‌پروري (Aquaculture)

*اهميت شيلات*
امروزه با پيدايي مشكلات زيست محيطي و خطر گرمايش زمين ( Global warming) نگراني‌هاي زيادي در مورد تامين غذا و پروتئين‌ جامعه، رفع آلودگي‌ها، انقراض گونه‌ها، بيماري‌ها و … به‌وجود آمده است؛ علم شيلات به‌عنوان يكي از شاخه‌هاي اصلي علوم منابع طبيعي نقش مهمي در برطرف كردن اين مشكلات ايفا مي‌كند.

*شاخه‌هاي علم شيلات*
در گرايش‌هاي گوناگون اين رشته به‌راه‌هاي تكثير و پرورش آبزيان (ماهي‌ها، كوسه‌ها، خرچنگ‌ها، ميگوها، صدف‌هاي دوكفه‌اي و … )، مباحث اكولوژيكي آب‌هاي دريايي (marine ecology)، آب‌هاي داخلي يا آب‌هاي شيرين (fresh water ecology)، آب‌هاي ساختاري زمين (ground water)، راه‌هاي علمي صيد آبزيان و درنهايت به فرآوري محصولات شيلاتي توجه ويژه‌اي مي‌شود.
شايان ذكر است هريك از گرايش‌ها‌ي نام‌برده در جايگاه خود نقش بسيار مهمي در تامين سلامت جامعه، غذا و حفاظت از آب‌هاي سرزميني در برابر آلودگي‌ها، انقراض گونه‌ و فاجعه‌هاي زيست محيطي دارد.
۱ ـ تكثير و پرورش آبزيان:
در اين شاخه به انواع روش‌هاي تكثير آبزيان (جنسي و غير جنسي)، با الگوبرداري از شرايط زيست طبيعي گونه آبزي پرداخته مي‌شود كه تنوع بسيار زياد آبزيان، به‌خصوص ماهيان منجر به پيدايي روش‌ها بسيار متنوع شده است.
دربرخي از مواقع ممكن است بر اساس هدف از تكثير روش‌هاي نوين و گوناگون تعريف شود براي نمونه اگر هدف از تكثير، توليد تخم گونه‌هاي آبزي در مقياس كوچك و آزمايشگاهي باشد از روش‌هاي ساده‌ و بسته، و از سويي در مقياس بزرگ و مزارع تكثير، از روش‌هاي پيشرفته و البته با خطاي كمي بالاتر استفاده مي‌كنند.
پرورش آبزيان نيز يكي از بخش‌هاي مهم علوم آبزي پروري‌ست، زيراكه هدف از پرورش ماهيان بازاري ايجاد شرايط مطلوب براي توليد ماهيان با وزن متناسب و از سويي جلوگيري از انقراض گونه‌هايي‌ست كه در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند.
۲ ـ اكولوژي آب‌ها:
در اين شاخه از علم شيلات، اكولوژي يعني شناخت موجودات آبزي در آب‌هاي شيرين و شور و ارتباط متقابل ميان موجودات و محيط زيست آن‌ها مورد بررسي قرارمي‌گيرد. امروزه به‌دليل تخريب زيستگاه‌ها، صيد بي‌رويه، ورود آلودگي‌هاي شهري و صنعتي به رودخانه‌ها و درياها و در نهايت گرمايش جهاني اين شاخه اهميت ويژه‌اي پيدا كرده است. دركشورما با توجه به چالش‌هاي موجود در زمينه‌ي آلودگي‌هاي نفتي، غير نفتي، ورود سموم و كودهاي كشاورزي به آب درياها و صيد بي‌رويه‌ي بسياري از ماهيان خاوياري و كيلكا از درياي خزر و ماهي تن از آب‌هاي جنوب و احداث سدهاي بي‌شمار برروي رودهايي كه مسير مهاجرت بسياري از ماهيان هم‌چون ماهي سفيد مي‌باشد، منجر به آن شده است كه مطالعه‌ي اكولوژيكي اين زيستگاه‌ها و شناخت موجودات و ارتباط آن‌ها با هم نقشي مهمي در حفظ و پايداري اين نوع از اكوسيستم‌ها ايفا كند.
۳ ـ فرآوري محصولات شيلاتي:
باتوجه به اهميت غذايي آبزيان، مي‌توان به اهميت فرآوري محصولات شيلاتي پي برد زيراكه عرضه‌ي اين محصولات به بازار مستلزم رعايت اصول بهداشتي و نگهداري مناسب است، لازم به ذكراست بسياري از آبزيان به‌خصوص ماهي‌ها نسبت به ساير جانوران پرورشي سريعتر فاسد مي‌شوند بنابراين اين محصولات بايد به اشكال مختلف فرآوري شده و با بسته بندي‌هاي مناسب به بازار مصرف عرضه ‌شوند. صنعت كنسروسازي يكي از زير بخش‌هاي مطرح در فرآوري محصولات شيلاتي‌ست، كه امروزه در سراسر جهان از آبزيان و ماهيان گوناگون به‌منظور كنسرو كردن استفاده مي‌شود اما در كشور ما بيشتر از تن ماهيان ( در جنوب كشور ) و ماهيان كيلكا
( در شمال كشور) استفاده مي‌شود.
۴ ـ صيد و صيادي:
امروزه به‌دليل صيد بي رويه در اكثر اكوسيستم‌هاي آبي حيات بسياري از گونه‌ها‌ي آبزي به خطر افتاده است، از اين رو پيش از اقدام به صيد آبزيان ابتدا لازم است مطالعات اوليه براي ارزيابي وضعيت، فراواني و ارتباط گونه‌ها با هم انجام شده و برحسب توان توليد آن منطقه صيد انجام شود كه در اين گرايش چگونگي انجام صيد، زمان و مكان صيد مورد بررسي قرار خواهد گرفت سپس اقدام به صيد مي‌شود

مشخصات فيزيكی خليج فارس
خليج فارس كه امروزه به پيوستگاه و ته آب اروند رود در خرمشهر و بصره تا راس مسندام در شمال عمان اطلاق مي شود در اواسط دوره سوم زمين شناسي حدود ۳۰ ميليون سال قبل در اثر گسترش دهانه شكاف درياي عمان بوجود آمده و از پديده هاي دوران سوم زمين شناسي است كه در حال حاضر ۲۲۶ هزار كيلومتر مربع پهنا دارد درازاي كرانه اش از دهانه فاو تا بندر عباس ۱ هزار و ۳۷۵ كيلومتر و ميانگين ژرفاي آن ۳۰ متر است و ۰۶۲%آب هاي سطح كره زمين را در بر مي گيرد در ابتدا وسعت آن بيشتر از دو برابر مساحت فعلي بوده است. اين پهنه آبي قديمي ترين دريايي است كه بشر آن را مي شناخته است بر پايه نقشه هاي تكتونيك خليج فارس جزء كانونهاي زلزله خيز ايران است دانشنامه بريتانيكا در اين خصوص نوشته است ” آخرين حركتي كه خليج فارس در معرض آن قرار داشته و دارد عبارت است از بالا آمدن تدريجی است زلزله در خليج فارس متواتر و گاهي بسيار شديد است.” اين پهنه آبي گاهواره تمدن جهان و از اولين زيستگاههاي بشر محسوب مي شود ساكنان اين دريا كشتي را اختراع و خاور و باختر را به هم پيوند داده اند. در غرافياي قديم درياي پارس يكي ازبزرگترين دريا ها از ۴ دريايي بود كه شناخته شده بود اما اكنون پهنه آبي را كه خليج فارس مي نامند خليجي كه با ۱۰۰۰ كيلومتر مربع طول و بيشتر از ۲۴۰ كيلومتر مربع عرض متوسط ۵۶% ذخاير نفت جهان را در بر دارد و هنوز هم مهمترين خليج در جهان محسوب مي گردد. خليج فارس با ۲۲۶ هزار كيلومتر مربع و سعت و ۶۸ ميليارد بشكه ذخيره نفت (۵۶%)كل ذخاير نفت جهان يك آبراه بزرگ و مهم بين المللي است كه از دوره هخامنشيان تا امروز همواره اهميت استراتژيك داشته و بويژه در دوره جنگ جهاني دوم و در دوره جنگ سرد بر اهميت و شهرت جهاني آن افزوده شد و با انقلاب اسلامي ايران و بر هم خوردن معادلات جهاني با بروز سه جنگ موسوم به جنگهاي سه گانه خليج فارس و با توجه به اهميت اقتصادي و جهانگردي كه كشورهاي حاشيه عربي آن پيدا كرده اهميت آن و توجه جهانيان به آن اين منطقه را به مشهورترين نقطه جغرافيايي تبديل كرده است علي رغم فراز و نشيبهاي مختلف تاريخي هنوز هم ايران مهمترين كشور منطقه است كه قسمت اعظم خليج فارس را تحت حاكميت دارد. خليج فارس گرمترين پهنه آبي دنياست ، عريض ترين بخش آن ۱۸۰ مايل است و عميق ترين نقطه آن ۹۳ متر در ۱۵ كيلومتري تنب بزرگ ، و كم عمق ترين بخش آن در غرب بين ۱۰تا ۳۰ متر است عمق كم خليج فارس باعث شده است كه خشكي مرتب بدرون دريا پيشروي نمايد . در عين شوري زياد آب، ۲۰۰ چشمه آب شيرين در كف و ۲۵ چشمه كاملاً شيرين در سواحل اين خليج جريان دارد كه همگي از كوههاي زاگرس يا پارس سرچشمه مي گيرند، اروند، كارون، دياله، زاب، جراحي، مند، دالكي و ميناب بزرگترين و پر آب ترين رودهايي هستند كه به خليج فارس مي ريزند. گرماي هوا گاهي در تابستان ۵۰ درجه و برودت آن در زمستان تا ۳ درجه گزارش شده است. خليج فارس از نظر منابع طبيعي از غني ترين پهنه هاي آبي جهان است نفت، مرواريد گاز، فسفات، گوگرد ، مرواريد، مرجان، انواع ماهيها و ميگو از جمله ثروتهاي خليج فارس است. بنادر دبي، شارجه، ابوظبي، كويت، بحرين، دوحه ، كيش، بندر عباس، خرمشهر و بصره خليج فارس را به قطب اقتصادي و توريستي جهان تبديل كرده است. خليج فارس از نظر ژيوپلتيك، استراتژيك، نظامي و از تاريخي و فرهنگي يك پهنه آبي مهم و منحصر به فرد در جهان محسوب مي شود. كشفيات باستان شناسي سالهاي اخير در دو سوي سواحل فارسي و عربي خليج فارس ثابت مي كند كه اين پهنه آبي يكي از مهمترين و شايد اولين مركز سكونت انسانها است و گهواره و مرکز تبادل تمدنهای زيادی مانند ايلامی، سومری، آکدی، آشوری، بابلی، مادی، پارسی، يونانی، اسلامی و .. بوده است

شیلات شهرستان دیر
اداره شیلات شهرستان دیر در سال ۱۳۴۲ راهندازی شده است ووظیفه ی آن انجام کار های خدماتی صیادان در منطقه است و این شهرستان دارای ۱۰فروند کشتی و ۵۲فروند لنج است و تعداد صیادان به ۳۰۰۰نفر می رسد.
در سال ۱۱ ماه صیادان به صید می پردازند و وسیله ی صید تور گوشگیر و قلاب و گرگور و تور ترال ماهی و میگو می باشد.و در این شهرستان صید قاچاق هم صورت نمی گیرد.و تسهیلاتی که شیلات در اختیار صیادان قرار می دهد مجوز صید و تسهیلات بانکی و کار های حمایتی می باشد.
کمک هایی که صیادان به اداره شیلات می توانند بکنند گزارش امار صید وکمک نمودن در مورد اطلاعات تخلفات صیادی است.
در حال حاضر ۱۱ مزر عه پرورش میگو نیمه فعال در منطقه می باشد و ۱۰درصد از میگوی استان در این شهرستان صید می شود .بازار ماهی ومیگو در این منطقه با عرضه مستقیم محصولات تازه دریایی به مصرف کننده در زمان فصل صیادی با نرخ متعادل است.در اداره شیلا ت۲نفر کارشناس با حقوق متوسط۲۰۰هزار تومان و ۲۴ نفر کارمند با حقوق متوسط۲۰۰هزار تومان و ۸ نفر کارگربا حقوق متوسط ۱۶۰تو مان هستند .

لیست شناور های صیادی منطقه دیر

مجز میگو ندارد مجوز میگو دارد تعداد کل منطقه نام شناور ردیف
۱۰ ۴۲ ۵۲ دیر موتور لنج ۱
۲۴۰ ۳۱ ۲۷۱ دیر قایق ۲
۵۸ ۴۳ ۱۰۱ بردخون قایق ۳
۱۳ —— ۱۳ جبرانی قایق ۴
۱۵ ۳ ۱۸ اولی شمالی قایق ۵
۱۱ —— ۱۱ اولی جنوبی قایق ۶

ماهیان غضروفی
در سرتاسر دریاها کوسه ماهیان و سفره‌ ماهیان که از ۳۰ سانتیمتر تا ۱۷ متر اندازه بدنشان متغیر است زیست می‌کنند. این ماهیانیا گوشتخوارند یا لاشه‌خوارند. بدن ماهیان غضروفی سنگین‌تر از آب است. جسم مهره از لایه‌های غضروف پیرامون نوتوکورد یا درون آن تشکیل می‌شود و باله دمی دارای دو شاخه نابرابر هتروسرکال است. اکثر ماهیان دارای پولک هستند بعضی ماهیها فاقد پولک هستند.

این ماهیان دارای جمجمه غضروفی هستند هفت کمان یا قوس غضروفی در این ماهیان موجود است. اولین قوس تغییر شکل یافته و آرواره فوقانییا پلاتوکوردرات و آرواره پایین مکمل را تشکیل می‌دهد. علاوه بر ستون مهره‌ها که غضروفی است کمربند سینه‌ای و کمربند لگنی وجود دارد. سیستم عضلانی در ماهیان غضروفی ساده بوده و عضلات محوری توسط یک لایه جدا کننده به عضلات پشتی و شکمی تقسیم می‌شود.

در اغلب ماهیان غضروفی تعدادی دندانهای تیز و برنده وجود دارد. روده ماهیان غضروفی معمولا به دو بخش تقسیم می‌شود. در بخش کوچکتر دیوارهیا دریچه‌ای مارپیچی جهت افزایش سطح جذب غذا وجود دارد و در بخش انتهایی روده ، غده‌ای به نام غده روده‌ای به روده متصل می‌گردد. نقش این غده دفع نمک در ماهیان غضروفی است.
!!قلب ماهیان غضروفی
قلب دارای چهار بخش است اما فقط دو قسمت به نام دهلیز و بشطن مشابه دو دهلیز و دو بطن موجود در مهره‌داران عالی است. چندین سیاهرگ عمده در میان ماهیان غضروفی موجود است از جمله سیاهرگ کاردینال.

ساختمان آبشش

!!تنفس ماهیان غضروفی
وسیله تنفس آبشش است. هر آبشش به دو بخش تقسیم می‌شود به هر یک از بخشها ، همی‌برانش و به هر آبشش هولوبرانش گفته می‌شود. ماهیان غضروفی از ۵ تا ۷ جفت آبشش دارند. یک جفت سوراخ را که در تنفس نقش ندارد و در قسمت قدامی چشم اسپیراکل است نیز ضمیمه دستگاه گوارش است. در برخی کوسه ماهیان بخش کوچک از آبشش به نام شبه آبشش درون اسپیراکل قرار می‌گیرد.

تولید مثل ماهیان غضروفی
اکثر گونه‌های ماهیان غضروفی زنده‌زا هستند اما برخی از کوسه ماهیان و سپر ماهیان تخم گذار هستند گونه‌های زنده‌زا بزرگتر بوده و در آبهای عمیق زیست می‌کنند. باله شکمی نرها دارای اندامی به نام کلاسپر است که به هنگام جفتگیری به اندرون کلوآک ماهی ماده و از آنجا به درون اویداکت رانده می‌شود.

ماهیان استخوانی
این بزرگترین رده مهره‌داران دارای دو زیر رده است. در ماهیهای باله گوشتی اولیه باله‌های سینه‌ای و شکمی محتوی استخوانهای درونی هستند که شباهت زیادی به استخوانهای اندامهای حرکتی مهره‌داران خاکزی دارند. همچنین کیسه‌های هوایی حلقی به جای شش عمل می‌کنند. امروزه فقط ۴ گروه از این ماهیها باقی مانده است که عبارتند از سلاکانتها و سه گروه از ریه‌دارها. در عوض در زیر رده باله شعاعیها ، باله‌های زوجی را اشعه سوزن مانند نگهداری می‌کنند و کیسه هوایی نیز معمولا به مثانه شنا مبدل شده است.

قسمتهای مختلف ماهیان استخوانی

باله دمی: باله دمی ماهیان را عمدتا به دو گروه اصلی هتروسرکال و هوموسرکال تقسیم می‌کنند. نقش باله‌های فرد و زوج در ماهیان تشخیص وضعیت و موقعیت ماهی درون آب است.

پولکها: پولکهای متنوعی در ماهیان وجود دارد. پولک گانوئیدی که حاوی گانوئین است در ماهیان خاویاری دیده می‌شود. پولک مدور در اغلب ماهیهای استخوانی مانند کپور و ماهی سفیدیافت می‌شود. پولک شانه‌ای در اغلب سوف ماهیان دیده می‌شود. پولکهای مدور یا شانه‌ای ممکن است در برخی ماهیها باهم دیده شود. هر دو نوع پولک جز پولکهای درخشان است و منشا پولک پوست ماهی است.
خط جانبی: به صورت خطی واضح و مشخص در بسیاری از ماهیان دیده می‌شود خط مستقیمیا منحنی. در بعضی این خط تمام طول بدن را نمی‌پوشاند چه ماهیانی که دارای خط جانبی مشخص و چه نامشخص ، خط جانبی دارای سلولهای حسی به نام نوروماست است. که این سلولها در تشخیص وضعیت و سنجش تلاطم و حکت ماهی کمک می‌کند.

گوش ماهیان: در ماهیان فقط گوش داخلی وجود دارد. از ویژگیهای گوش ماهیان وجود سنگریزه‌هایی به تعداد ۳ تا ۴ عدد است که اتولیت نامیده می‌شود. به این سنگریزه‌ها ، سنگریزه شنوایی هم می‌گویند که در سیستماتیک و تعیین سن ماهیان اهمیت دارند و سلولهای حسی گوش داخلی که در شنوایی و تعادل نقش دارند ماکولا نام دارند. در ماهیانی که قدرت شنوایی خوبی دارند ارتباطی بین گوش داخلی و کیسه هوایی ایجاد شده است.

ساختمان چشم ماهیان استخوانی
صلبیه با چند صفحه غضروفییا استخوانی سفت و سخت می‌شود.
قرنیه مسطح
سلولهای مخروطی که در تشخیص رنگ بکار می‌رود.
ماهیچه مسئول حرکت دادن عدسی
مشیمیه (تغذیه کننده چشم)
در ماهیانی که در اعماق زیاد زیست می‌کنند عدسی بسیار بزرگ و شبکیه کوچک است و شکل عدسی کروی است.

کیسه شنا
کیسه شنا یا کیسه هوایی فقط در ماهیان استخوانی وجود دارد. به آن کیسه گازدار هم می‌گویند. در قسمت فوقانی حفره بدن بالاتر از مرکز توده ماهی قرار می‌گیرد و به ماهی این امکان را می‌دهد که بدون صرف انرژی وضعیت و موقعیت طبیعی خود را درون آب حفظ کند. یکی از ماهیان (یک نوع گربه ماهی) به طریق جالبی توانسته است نداشتن کیسه شنا را جبران کرده و موقعیت خود را درون آب حفظ کند و انرژی کمی بکار گیرد.

ماهیان هوازی
ماهیان بسیاری وجود دارند که از هوا تنفس می‌کنند این ماهیان حدود ۲۳ جنس از ماهیان استخوانی را دربرمی‌گیرند و دارای آبششهایی هستند که سطح کوچک و محدودی دارند. این ماهیان به جز ماهیان دودمی هستند. بسیاری از ماهیان که ساکن آبهای راکد هستند در هوای گرم و زمانیکه اکسیژن محلول در آب کاهش می‌یابد به سطح آمده و هوا را می‌بلعند. پس هوا بوسیله حلق که عمل پمپاژ را انجام می‌دهد از طریق کانال هوایی به کیسه هوایی تغییر شکل یافته انتقال می‌یابد. در ماهیان هوازی که دوره‌های خشکسالی را معمولا درون گودالهایی می‌گذرانند تنفس هوازی وجود دارد اما به هر حال جهت دفع گاز کربنیک به آبشش وابسته‌اند.

تولید مثل ماهیان
اکثر آنها دارای دو جنس نر و ماده هستند. برخی خود باور و برخی هرمافرودیت هستند.
برخی ماهیان لقاح داخلی دارند که تعدادشان محدود است.
جفتگیرییا پیدا کردن جفت از طریق مختلف مانند تغییرات رنگ بدن ، تولید صدا و تولید مواد محرک فرمون.
پس از رها شدن تخمها ، تخمها یا شناورند یا به درون آب فرو می‌روند.
ماهی زنده‌زا مانند گاپی (Gupy) حدود ۵۰ عدد نوزاد تولید می‌کند.
رها سازی تخمک از تخمدان یا از طریق پاره شدن دیواره و رها شدن تخمک درون شکم مانند قزل آلا و یا تخمک از مجرای تخمک‌بر به بیرون رانده می‌شود.
برخی از ماهیان درون دهان و یا بعضی درون روده و یا درون کیسه‌های شکمی تکوین تخم را انجام می‌دهند.

صید سنتی و کار برد اقتصاد محدود

شروع فصل صید میگو ، نگاهی به صید و صیادی در منطقه بندر عباس
هر ساله هزاران نفر از ماهیگیران هرمزگانی با نزدیک شدن مهر ماه ، خود را برای صید میگو اماده می کنند . انتظاری طولانی سر می رسد به این امید که سهم خود را از دریا دریافت کنند . برای اشنای بیشتر با صید میگو و نقش اقتصادی ان در زندگی مردم جنوب نگاهی می کنیم به چگونگی صید ، روشهای موجود و تاریخچه صید میگو به شیوه کنونی ( ترال کفی ، کف روب ) . تا حدود ۴۰ سال پیش صید میگو بیشتر به شیوه ساده و اپتدای انجام می گرفت که چندان ارزش اقتصادی نداشت ، مشتا ، چل و پارو روشهای بودند که برای گرفتن میگو بکار می بردند.

یک نوع مشتا که برای صید ماهی و میگو استفاده می شود

پارو روشی ساده و قدیمی برای صید ماهی و میگو
میگوی خلیج فارس دارای ارزش غذای بالای می باشد و یکی از خوشمزه ترین میگوهای دنیا است و در بازارهای ژاپن و اروپا به قیمت بالای به فروش می رسد ( کیلوی ۳۰ تا ۴۰ دلار ـ میگو درشت ، گامبا ) . همین مسله باعث گردید که در دهه ۴۰ چندین شرکت خارجی با دولتایران برای کسب اجازه صید در منطقه هرمزگان وارد گفتگو شوند . رژیم شاه هم بادریافت مبلغی ، بدون تحقیقات کارشناسانه ، اجازه صید نامحدود به این شرکتها صادر می کند . این مجموعه شامل یک کشتی بزرگ مادر( مجهز به سرخانه ، تنل انجماد وبسته بندی) و دهها کشتی ماهی گیری بود، هر کدام از کشتی های ماهیگیری دارای ۳ تور کف روب و به صورت سه شیفته صید می کردند ، این روش صید در طول چند سال بزرگترین ضربه به نسل میگوهای منطقه هرمزگان وارد نمود .

کشتی های مجهز صید میگو با چند تور

روش صید بصورت کف روب ( ترال کفی )

روش کف روب صید ماهی و میگو ، یکی از مخربترین شیوه صید می باشد زیرا در این نوع صید ، تور تمام موجودات دریای در مسیر خود به داخل تور هدایت نموده حتی کالنگ* ، ملابوخون** و دهها نو موجودات ریز و درشت ، زیرا در این روش یک کف تور که به زنجیریا وزنه مجهز است به روی کف دریا گشیده می گردد و همه چیز به داخل تور جاروب می کند. بخاطر همین نقش تخریبی زیست محیطی این روش ، اکثر کشورهای پیشرفته دنیا استفاده از تور کف روب شدیدا منع نموده اند .

اما در ایران بیش از چهل سال است که از این روش استفاده می گردد و تا کنون تلاش جدی برای تغیر این روش انجام نگرفته است . با باز شدن پای شرکتهای خارجی صیادی به منطقه در زمان شاه و ادامه این روش بعد از انقلاب عملا ذخایر میگو در منطقه به شدت کاهش پیدا نموده وبه زیر ۳۰٪ رسیده است بطوری که در سال فقط ۳۰ تا ۴۵ روز اجازه صید داده می شود .

سهم ماهیگیران بومی از ذخایر دریای منطقه
در دهه چهل ماهیگیران هرمزگانی با تقلید از روش شرکتهای خارجی و با به کار بردن تور کف روب توانستن به منبع اقتصادی مهمی دست یابند ، گرچه قدرت صید انان یک دهم کشتی های خارجی نبود ولی باز نسبت به مشتا ، چل و پارو ، بازده اقتصادی بالای داشت . بعد از انقلاب نه تنها کشتی های خارجی ،بلکه چندین شرکت ایرانی وابسته به سرمایداران حکومتی با اجاره کشتی های خارجی وارد بازار صید شده و عملا عرصه بر صیادان بومی تنگ نموده و ذخایر میگو به حداقل کاهش دادند . در این میان شیلات هم هیچ کمکی برای گذار از صید سنتیبه صید صنعتی به ماهیگیران بومی نکرده بلکه خود بصورت مانعی در امده است . در مقابل چندین شرکت صید صنعتی بوجود امده که یا وابسته به ارگانهای رژیم و یا وابستگان حکومتی هستند ، صید صنعتی کیش ، کشتی فارسی متعلق به ایران مارین سرویس ، ناوگان فردوس با ده فروند گشتی که سه فروند ان متعلق به اقای هاشمیان خواهر زاده رفسنجانی است ( فردوس۱-۲-۳ ) و………….، بدین طریق مافیای اقتصادی بر باقی مانده ذخایر دریای منطقه چنگ انداخته و هر روز دامنه فعالیت خود گسترش می دهند .

مهر ماه در راه است و ماهیگیران هرمزگانی به امید صید خوب روز شماری می کنند ، حسن ، غلوم ، صالح ، موسی ، عبدل و…….. به بچه هایشان قول دادند که برایشون جوتی* ، کمیس* و پاتولون* نو بخرند ، و به عیالشان وعده یخچال نو حصیر نو جیمه و چادر نو ، به مهر ماه چیزی باقی نمانده است ، ایا وعده ها عملی خواهد ؟ ایا دریا به قول خودش وفا خواهد کرد ؟

روشهای مختلف ماهیگیری
مدر کنار صید میگو ، صید ماهی با توجه به تنوع و گسترش ان دارای اهمیت خاصی در زندگی مردم جنوب می باشد . متاسفانه استفاده از شیوه های سنتی و لنجهای کوچک وغیر مجهز باعث گردیده دامنه صید به ابهای ساحلی محدود گردد و نتوانیم در ابهای عمیقتر که امکان صید بیشتری و جود دارد ، فعال باشیم . نیاز به کشتیهای مجهز صیادی که بتوانند در ابهای عمیق صید بکنند و استفاده از انواع شیوهای پیشرفته صیادی ، تنها راه برای نجات ماهیگیری بعنوان منبع در امدی برای ساکنین جنوب ، ی باشد . گذار از شیوه قدیمی صید به صید صنعتی بدون کمک دولت و تعاونیهای صیادی امکان پذیر نیست .

انواع میگو و صیدگاه میگو در هرمزگان
منطقه صید میگو در استان هرمزگان شامل منطقه جاسک – سیریک – کوهستک-هرمز تا طولا در شمال جزیره قشم می باشد. انواع میگوها در مناطق مختلف متفاوت می باشند ، در اصطلاح ماهیگیران هرمزگانی اسامی انواع میگوها به این صورت می باشند ، میگ گپ( درشت) ، میگ سرتیز ، میگ نرک، میگ چکو ، میک گنتک، میگ ببری ، میگ لافتی .

اسامی میگوهای منطقه هرمزگان در زبان فارسی ، میگو موزی ، میگو سفید ، میگو خنجری،میگو هندی و میگو ببری . میگو موزی بیشترین نوع میگوی منطقه تشکیل می دهد حدود ۵۰٪ .

درجه بندی ماهیان شیلاتی
ماهیان ممتاز:حلوا سفیدوشوریده وراشگو
ماهیان گروه ۱:شیروقباد
ماهیان گروه ۲:میش–سبیتی-بیا-سنگسر-هامور-خنو-حلواسیاه-شانک-کفشک-شعری-طوطی-گیش- چمن(سرخو)-سوکلا
ماهیان گروه ۳:حسون-سلطان ابراهیم–طعطعو-عروس-کتو-سارم-سار
ماهیان گروه۴:طلال-حلوا دروغی-خارو-شمسک(پیکو)-تنکن-سایرماهیهای حلال گوشت

معرفی تعدادی ازماهیان منطقه دیّر

۱)ماهی حلواسفید:حلوا سفید ازنوع ماهی های ممتاز است که وزن آن بین .۲۵-۱.۲۵کیلوگر م وطول آن بین۱۵-۳۵سانتی متر می باشدگوشت این ماهی سفیدرنگ است وگوشت آن به سهولت ازاستخوان جدامی شودسرماهی کوچک است ودرنتیجه گوشتآن بیشتر می باشد
۲)ماهی شوریده:شورید ازنوع ماهیان ممتز است که خوراکی خوبی محسوب می گرددوزن آن بین نیو تادوکیلوگرم است وطول آن حدود ۲۵-۵۰سانتی متراست دارای تیغ زیادی می باشد که پوست سروپشت ماهی سیاه بدنه ی خاکستر ی وزیرشکم آن سفیدرنگ است .
۳)ماهی راشگو: راشگوازنوع ماهیان ممتازاست به طول۲۵-۶۲.۵سانتی مترووزن نیم تا۳.۵دارای سرکوچک ودهان نسبتاًبزرگی است که تا نزدیکی چشم کشیده شده است.رنگ ان در پشت خاکستری در پهلو کدرود ر شکم سفید است.فراوانی این نوع ماهی در ماهای دی وبهمن در اطراف بوشهر دیر و کنگان میباشد…

در ادامه مطلب، فایل شامل موضوعاتی چون :

• روش ترولینگ در آبهای شور
• آمار يك دهه فعاليت توليدي شيلات

این فایل دارای فهرست ، جدول و تصویر می باشد